A Santísima Trinidade

O pasado 25 de Xaneiro, o noso amigo, compañeiro e mestre Xurxo Ayán defendeu a súa tese.

No Sancta Sanctorum do Coñecemento da Historia galega, o paraninfo da Facultade de Xeografía e Historia tivo lugar a defensa deste traballo.

Non había lugar máis idóneo que o Templo do Saber para esta intensa defensa de máis de cinco horas dun traballo de máis de dez anos.

No Templo, durante os momentos menos interesantes (que non foron moitos), a miña mente levoume ao dogma da Santísima Trinidade, un dos máis difíciles de entender da relixión católica: Deus é un e trino.

Pois á tese de Xurxo, que non pretende ser  unha verdade revelada, pásalle o mesmo, é unha é trina, e non o digo por facer veladas alusións a que con ela hai quen está que trina.

Trátase dun extenso texto dividido en tres módulos e que como dixeron membros do Tribunal, terían valor por si mesmos, pero compleméntanse. En realidade, fixo tres teses, e se presentase as tres de xeito independente, tería tres ”cum laude”.

A explicación, en parte, de que esta tese sexa tan extensa, ten que ver con que é unha tese moderna na concepción. Non é unha tese académica ao uso, é unha tese vital que se foi elaborando durante dez anos e que ben podería durar dez anos máis, simplemente o autor considerou que cumprira un ciclo e decidiu depositala.

Digo que é unha tese vital porque a tese é Xurxo, e Xurxo é a tese. Durante estes dez anos, Xurxo investigou, pero tamén traballou en campo, leu, riu, viviu, conversou, escribiu, sentiu, amou e odiou, e todo iso reflíctese na súa tese, unha tese bitácora.

Quen coñece a Xurxo, sabe que é capaz de converter o máis mundano en obxecto de estudo, de ver asociacións entre as cousas onde os demais non as vemos, do mesmo xeito que Xavi ve pases onde non os ve ninguén. Conectar, interconectar e hiperconectar.

Da defensa, quedámonos con tres momentos, poderían ser moitos máis, pero por seguir co rollito Trinidade:

• A aportación de Almudena Hernando, sinxelamente brillante
• A recomendación de Gonzalo Ruiz Zapatero do blog Homo Orgasmus, acentuando a incapacidade da Universidade para chegar á xente
• A coda de Felipe Criado aludindo a que nuns anos miraremos para atrás e veremos que esta tese sinalou o camiño que debe tomar a arqueoloxía nun momento no que a Arqueoloxía de Xestión está de retirada.

Isto último é certo, pero non hai que agardar un tempo, pódese palpar xa. Non é que Xurxo teña ínfulas Messi-ánicas pero por seguir coas analoxías culés, pódeselle aplicar o epíteto que Martí Perarnau lle dá a Messi: o asasino de adxectivos.

Como diciamos, a tese de Xurxo é unha e trina, pero o verdadeiro Tres en Un é el, no sentido de líquido empregado para engraxar, desatascar os engranaxes da Academia e a Arqueoloxía galega.

Quentando motores

Máis de seis meses pasaron dende o noso último post. O peche do Galicia Hoxe, rompeunos a rutina da escritura, pero xa dende hai un tempo, andábanos pola cabeza ir ao garaxe e volver encender o noso De Lorean.  Estabamos a agardar algún acontecemento especial, e ese acontecemento xa se produciu.

Aínda así, pido desculpas de antemán, pois tememos que nos ocorra un pouco o que lle acontece a Samwell Tarly en Xogo de Tronos, que cando quixo escribir e botou man da tinta, a tinta solidificárase coas baixas temperaturas e tivo que quentala ao lume.

Dito isto, estes primeiros posts servirán para dar calor á nosa tinta e agardemos que o motor do noso De Lorean colla ritmo o antes posible. Quentaremos a nosa tinta ao abeiro das lapas do facho interblogueiro de Bea Comendador

Antes de empezar, outras desculpas. Hai uns días escribiume José Antonio Gil Martínez informándome de que no último post, retomado do Galicia Hoxe e chamado “sobre interiores, San Pedro e Crucifixos” empregara fotos súas, collidas do flickr sen mencionar a súa autoría. Xa está resolto o erro nos pés de foto así como noutra que me sinalou dun post anterior de Santa María de Marzá.

Quero aclarar que foi un erro, propiciado seguramente polas présas, quen siga o blog, notará que sempre referencio a orixe das fotos, así que desculpas, José Antonio

Sobre interiores, San Pedro e Crucifixos

Seguimos recordando, mirando cara atrás con certa nostalxia e pendurando antigos artigos publicados no seu momento no Lecer. Este en concreto, é do 18-10-2009, hai case dous anos, polo que aínda se pode ver un estilo un tanto inocente e encorsetado

 

Onde están as chaves?

En anteriores edicións da nosa sección xa se puxo de manifesto a enorme dificultade de completar a visita a unha igrexa románica accedendo ó seu interior. Dicimos románicas por seren as preferidas polos nosos bois mais supoñemos que as portas pechadas non fan distincións estilísticas.

De seguro que algún dos nosos lectores se encontrou na molesta situación de ver frustradas as súas intencións de coñecer un capitel, un sartego ou unhas pinturas que estivesen dentro dun templo.

Normalmente tres son as opcións que nos agardan ó querer acceder a unha igrexa rural. A primeira, e menos habitual, é que as institucións competentes nos faciliten o paso, é dicir, que preto da igrexa en cuestión haxa unha oficina de Turismo ou un centro de recepción de visitantes que sexa depositario das chaves, como ocorre en Santa Eulalia d Bóveda ou en Santa María de Meira.

A segunda, e cada vez menos frecuente é que un veciño do lugar sexa o encargado de facérno-la visita, por certo que acotío, mellor que os profesionais, tal é o caso de Santa Comba de Bande.

A terceira, e por desgraza a máis frecuente é que ó preguntar nos digan que as chaves as ten o cura, que leva seis parroquias e que non vive na vila.

De como se apareceu San Pedro

Explicamos todo isto pois unha tarde, un grupo de amigos e compañeiros iamos a bordo do noso De Lorean polo Concello do Incio na procura do cercano Castro de Formigueiros, ese no que recentemente apareceros gravuras nas súas lousas. Coma moitas outras veces, a carencia de indicacións á que xa nos ten acostumados a Administración provocou a nosa deriva polas corredoiras até que chegado un punto decidimos parar a preguntar.

Peixe gravado nunha das lousa de Formigueiros. Tomada de Capítulo Cero

O home ó que lle preguntamos estaba agardando por un grupo de xente de Madrid, co que nun principio nos confundiu, para amosárlle-la igrexa románica do Hospital do Incio pois el era o depositario das chaves. Aclarado o erro convidounos a visita-lo templo. Pensando que o propio San Pedro baixara a entregárno-las chaves da igrexa, non dubidamos un intre. Mentres chegabamos, Manuel “o Sancristán”, así alcumaban o home, contounos como nos anos cincuenta, estando de responsábel dun dos canóns do monte Faro de Ferrol, evitou un conflito internacional ó non obedecer a un superior que lle ordenara tirar sobre unha escuadra americana que se achegaba. Este acto “pacifista” repercutiulle positivamente ó acadar unha propina e un amplo permiso dos altos mandos.

A igrexa de Hospital do Incio é unha das xoias do románico galego e diversas son as características que fan dela un “unicum” na nosa xeografía. En primeiro termo, é a única igrexa do románico galego feita en mármore, pedra outrora abundante nesta zona, o que lle confire unha cor pálida, branquecina.

Exterior da Igrexa do Hospital do Incio. Fotografía collida do flickr de José Antonio Gil Martínez.

As singularidades da Igrexa Branca

Xa na primeira ollada abrairános tamén o feito de que esta igrexa posúa unha torre totalmente exenta, elemento moi estraño nas nosas igrexas románicas, ó xeito dos campanís italianos aínda que neste caso semella ter un carácter máis ben defensivo. O seguinte trazo que chamará a atención do espectador, ó percorre-lo seu perímetro exterior é a planta da súa ábsida que aparece clasificada no tomo X de Galicia. Arte editada por Hércules, sempre en exceso descritivo e taxonómico, como o único exemplo de ábsida de planta semihexagonal, xunto á San Fiz de Cangas, en Pantón mais nesta segunda resultando moito menos claro.

Seguindo no exterior resulta curioso o feito de que posúa un pórtico no lado Sur, algo pouco común. Nesta fachada Sur, vemos un tímpano decorado coa Cruz de Malta, que se repetirá nalgunha pedra máis da igrexa, poñéndonos en relación coa Orde de San Xoán de Xerusalén á que pertenceu o templo. Queda pois, da man desta Orde, explicado o carácter hospitalario do que quedan restos no topónimo e do carácter militar que testemuña a torre e máis uns restos da antiga fortaleza en fronte da fachada occidental, logo reconvertidos en panteón dos Quiroga.

De tódolos xeitos, para Jaime Delgado, o carácter de hospital, no senso de hospedaxe, viríalle dado pola confluencia no Incio de dúas vías romanas secundarias que a relacionarían coas zonas auríferas de Montefurado e con Quiroga tendo en conta a importancia do mármore do Incio. Deste xeito o autor propón que o Hospital sería máis unha continuación dalgunha mansio romana que un punto en relación coa ruta Xacobea que realmente non pasaba polo lugar que nos interesa.

Segundo a opinión de Yzquierdo Perrín, o zigzag que decora unha das arquivoltas da fachada occidental habería que poñe-la en relación con outra similar en San Pedro de Bembibre servíndonos para establecer unha data aproximada de 1190 para a fábrica deste templo, en analoxía co de Bembibre.

Unha vez que Manuel “o Sancristán” nos abriu as portas da igrexa, o abraio continuou a agromar polas múltiples sorpresas que nos agardaban. Non se trata dunha igrexa que sobresaia pola súa escultura arquitectónica mais posúe no seu interior unha serie de pezas exentas moi interesantes. Hai no muro Norte do edificio un sartego pertencente a Frei Álvaro de Quiroga, de época gótica que habería que conectar cunha serie de lápidas incorporadas ó pavimento da igrexa.

Podemos asemade contemplar unha Virxe do Leite gótica que sostén nos xeonllos un Xesús espido, en consonancia co seu peito esquerdo, tamén nu, co que se dispón a amamanta-lo. Pendurado no Altar Maior hai un Cristo crucificado, tamén gótico, representado ó xeito primitivo, con catro cravos.

Relevo do interior da Igrexa do Hospital do Incio. Tomada do Flickr de José Antonio Gil Martínez

Mais existe outro crucifixo moito máis interesante. Trátase dunha tosca labra en relevo exposta nunha das paredes da igrexa e que foi atopada en 1986 nas labouras de restauración da cabeceira formando parte dun recheo.

A pesar de que presenta diversas fracturas, pódese ler perfectamente a súa iconografía: Un Cristo na cruz baixo o que se atopan dúas figuras, unha axeonllada, suplicante e outra que aclama dirixíndose a Xesús. Enriba dos brazos da cruz, dous bustos, un que simboliza á Lúa e outro ó Sol.

Baixo o título ‘La crucifixión de la Iglesia de Hospital do Incio’ , Jaime Delgado elabora un serio estudo iconográfico da peza, que lle serve de escusa para facer unha viaxe pola evolución iconográfica do crucifixo. Tal e como se recolle no libro, a importancia é enorme xa que sería a testemuña máis antiga dun crucifixo na Península e xunto a tampa de sartego de Temes e o Crsimón de Quiroga, indicadores dunha temperá cristianización da Gallaecia, aínda que cun forte substrato pagán. Tería pois esta peza para Delgado unha cronoloxía de século VI,mentres que Yzquierdo Perrín, sen argumentación previa, escribe: “Pienso que quizá…contemporáneo de la construcción del edificio”.

Seguiremos pois coas andainas no noso De Lorean polas terras de Egeria, Prisciliano e San Martiño dumiense, petando polas portas das igrexas a ver se alguén nos abre para logo contarvos o que imos atopando.

Galicia Onte

A pasada semana saltaba a nova “O Galicia Hoxe, pecha”. O único xornal plenamente escrito na nosa lingua paraba as rotativas por mor dunha política galeguicida que recorta as subvencións primeiro e as retira despois, ate asfixiar aos medios que as precisan realmente para acabar con eles.

Non cabe dúbida de que a desaparición do Galicia Hoxe é a fin, ou cando menos consecuencia directa dunha estratexia do goberno do país coa pretensión de eliminar “incomodidades”.

O máis curioso, e ferinte, é que outros grandes xornais como La Voz de Galicia, metan contidos na lingua de noso “con calzador” para poder desfrutaren das subvencións namentres os medios que realmente teñen unha intención normalizadora morren desecados pola política da Xunta.

Un país que queda orfo de medios escritos na súa lingua. Unha mágoa. Por suposto, nós non somos analistas nin moito menos xornalistas e non queremos facer neste post de despedida fondas análises da cuestión, unicamente un par de reflexións e amosar o apoio aos compañeiros e aos medios en galego como fará moita xente mañá luns na Praza do Toural.

E sobre todo o que queremos facer é agradecer. Agradecer ao Galicia Hoxe que nos acubillara no seu seo coas nosas modestas colaboracións. Hai dous anos que o De Lorean botouse andar tirado por uns bois. Neste tempo percorremos moitos ondes e candos.

Esta etapa de colaboración no Suplemento Lecer deste xornal foi para nós moi especial, pensamos que nos permitíu evoluír en distintos ámbitos, mais estamos agradecidos sobre todo, porque esto non sería posíbelnoutro medio que non fose o Galicia Hoxe.

Nas nosas prédicas dominicais, como diría o Señor Beiras, nunca se nos puxo ningún tipo de problema en falar o que pensabamos que tiñamos que falar. Do mesmo xeito que cando o sentimos necesario por temas de actualidade, as páxinas da sección de opinión tamén nos foron abertas para trousar por riba de quen houbera que trousar.

No plano humano, tamén queremos agradecer a Caetano Díaz a confianza dende o primeiro día e ás rapazas do Lecer, Vanessa Oliveira, Rosa Rodríguez e sobre todo Rosabel Candal e Marga Tojo que sempre souberon desculpar as nosas tardanzas.

Xa é unha realidade, Galicia Hoxe pechou e con este feito o país dá un novo paso atrás. Volvemos ser a Galicia de Onte

Aterraxe Forzosa

Despois de dous anos de voo no noso De Lorean no Galicia Hoxe, chega o momento de aterrar, de espertar,o máis ben de volver ao eterno letargo do Fogar de Breogán.

Coma o protagonista desta nosa última colaboración no Galicia Hoxe, a fin do voo foi brusca e non buscada, tanto que contabamos coa seguinte entrega para acabar co queriamos contar, como tamén lles pasou a outros colaboradores.

Se na pasada entrega do noso De Lorean, falabamos dun dos grandes xornalistas do país, desta volta serviranos de fío condutor o outro gran xornalista da nosa historia.

Ediciós do Castro editou en 1986, no marco dunha colección chamada “Documentos para a Historia contemporánea de Galicia” un libriño titulado “El Fantasma de Valle-Inclán”. O libro leva o sobre título de “Papeles de Borobó”, o que xa nos dá un indicio do que atopamos nas súas páxinas.

Trátase dunha serie de escritos de Raimundo García Domínguez “Borobó”, agrupados nunha serie de cadernos. O libro é todo un tesouro.

A nivel xornalístico-literario,  é unha lección de como transmitir,de como elaborar un discurso  perfectamente artellado en base a retallos de textos, engarzando con certo suspense un con outro, facendo deste xeito que o lector deveza ao rematar un, comezar co seguinte. É un deses libros que fai que os cigarros fiquen no borralleiro, consumíndose esquecidos, ate non ser máis que cabichas.

A nivel histórico, é un documento imprescindíbel dese cambio de século, do XIX ao XX que é moito máis que un cambio numérico.

É unha maraña de historias tecidas con calma. As historias dos protagonistas deses pequenos cambios que ao final son os causantes dos grandes. Pódese falar dunha obra “histobiográfica”, que supera a mera recompilación de anécdotas, para introducirnos nunha época a través dos seus protagonistas, que en moitos casos non gozaron da repercusión posterior que deberían ficando a súa memoria nestas páxinas, esquecida, agardando a que alguén reviva estas vidas a través da lectura.

O libro configúrase como unha serie de fiestras, neste caso non baldeiras, senón que ateigadas de historias, de vida, de colorismo tratado con sobriedade.Os textos de Borobó móvense pola Compostela troiana das revistas “Café con Gotas” ou “Pero- Grullo”, das tertulias dos que estarían chamados a ser os grandes intelectuais galegos, mais tamén escoa polo Madrid da Xeración do 98, polo Lugo do Círculo das Artes ou polo Pontecesures natal do autor. Murguía, Valle-Inclán, Castelao ou Pimentel  pasean polas súas páxinas acompañados, como comentamos, doutros persoeiros máis esquecidos como o Doutor Otero Acevedo ou o debuxante José Pando.

Nun dos anacos de texto, Borobó cóntanos como “ el pequeño Manolo conectó a un paraguas italiano un molinillo de café que le serviría de motor, y se lanzó con el improvisado artefacto, desde la torreta del palacete(…)Afortunadamente cayó en el regato que pasaba por la Rúa Nova, detrás de la casa.(…)Tuvo más suerte que el herrero de Catoira , el cual se lanzó, hace muchos años desde los molinos de Abalo en eólico aparato de su invención”.

A anécdota recórdanos irremediablemente a unha que escoitamos hai uns anos en Cuntis sobre Xan Paxaro, un líder agrarista que dende a Pena da Aguia, deixouse caer nun trebello voador da súa invención comandado polo seu can.

Entroncan estas aventuras como a do entrañable Caladiño de Sempre Xonxa   coa historia do desexo do home de voar. A fascinación destes intrépidos Ícaros descansa na súa valentía para levar a cabo os soños,malia as consecuencias físicas, o desexo de despegarse dun mundo que os asfixia. De guindarse ao baleiro, de acadar o inacadable. Queda pendente unha historia da pre-aviación en Galicia, recollendo as tribulacións destes visionarios cos seus trebellos dignos dun Verne e que como vemos, en Galiza contan con varios exemplos, e máis que haberá por aí.

Mais quen era este mozo “Da Vinci”?, este “pequeño Manolo” do que nos fala Borobó?  de quen era fillo este neno que como comenta o xenial cesureño percorría día a día nas súas correrías infantís, sen sabelo, o itinerario rosaliano  vestido con “peleles de color crema ,sin más abrigo fuese invierno o verano(…) calzados con sandalias y sin calcetines”?

“Partían de San Lois, bañado por tintas puras;cruzaban A Ponte, que en sol se baña; atravesando O Souto en parda sombra; (…) pasaban por el Pazo de Lestrove, pesada nave que volver ó mar non sabe, para concluír la caminata en el Lar  del Chicho “.

Nesta entrega e seguintes coñeceremos á familia deste “pequeño Manolo”, grandes esquecidos, mais que coas súas peculiares personalidades- non podía ser doutro xeito cun fillo voador- forman parte importante da nosa historia recente.

O pai deste rapaz chamábase Manolito Otero García, mais a forte personalidade do seu pai, avó do pequeño Ícaro, forzou que empregase os dous apelidos paternos polo que era coñecido como Manolito Otero Acevedo.

A desafogada economía familiar de Manolito provocou que puidese estudar unha enxeñería en Zurich, mais tamén o non exercela. A súa familia fixera fortuna en Arxentina polo que alternaba grandes estancias neste país e en Pontecesures.

Manolito Otero era todo un dandi da época, cuxa presenza era percibida polo arrecendo do seu tabaco inglés, tal e como nos conta Borobó. Gran afeccionado á arte foi cualificado por outro xornalista, Xohán Carballeira, como o “millionario artista”

E máis que artista, Manolito Otero foi un gran coleccionista de arte, continuando coa labor do seu pai, Manolo Otero Acevedo, que como veremos na próxima entrega non era arte o único que coleccionaba.

Tiña gran amizade, ademais, cos seus artistas favoritos: o pintor Roberto González del Blanco, o fotógrafo Ksado e o escultor Santiago Bonome. Tanto era así, que o seu coche, un Hispano-Suíza descapotable, lucía, no capó, a xeito de mascarón de proa, un busto de el mesmo tallado por Bonome.

Debía ser todo un espectáculo ver a este home, que chegou a ser cónsul de Arxentina n´A Coruña, viaxando polas precarias estradas galegas dos anos vinte e trinta, entre Pontecesures e a cidade herculina, nun descapotable cun busto de si mesmo e deixando atrás un ronsel do inconfudíbel arume do seu tabaco inglés fumado en pipa de estilo saxón.

Podería este feito, porén, deixar unha imaxe equívoca deste home. De señorito despreocupado ante os demais, de vividor. Nada máis lonxe. Manolito continuou coas avanzadas ideas de seu pai, definidas polos seus coetáneos como “ateo,masón, vexetariano, volteriano, tal vez nudista,y sin duda republicano federal. Espiritista, desde luego,y quizá hablase en esperanto”. Esta información xa nos dá a clave de D.Manuel Otero Acevedo, pai de Manolito Otero, a quen coñeceremos na seguinte entrega.

Volvendo a Manolito, hai que engadir que nin o feito de ser cónsul o salvou da queima no Alzamento e o seu nome estaba nas listas dos emisarios da morte, polo que tivo que fuxir alén mar.

Un valioso documento escrito por Juan Jeremías, alcalde, naqueles tempos, de Pontecesures e titulado “El Filo de la Traición” rememora as nerviosas disquisicións con Manolito Otero nos primeiros días do Alzamento nas que Manolito, ante o mapa de España “deducía por las provincias cuáles de éstas se unirían a los elementos facciosos y los que guardarían las esencias de la lealtad. En pocos casos resultó fallido en parecer más tarde”.

De púlpitos e pulpitos

O noso De Lorean lévanos estes días por terras limiás onde estamos a desfrutar duns días de vacacións no Curso de Verán organizado pola Universidade de Vigo co suxerente nome de  “Castros de interior: a Idade do Ferro do NO peninsular a través do exemplo limiao”.

Onte foron as primeiras ponencias. Xa faremos unha crónica de volta a casa, pero queriamos anticipar algunhas opinións e reflexións.

O Curso abriuno Alfredo González Ruibal. Unha apaixoante conferencia na que falou de conceptos como “economía moral” ou “deep rural”, no contexto da explicación dunhas sociedades castrexas alleas, ou case opostas, ao proceso de diferenciación social a través da cultura material e de concentración de poder a través do proceso de oppidización do NW, e que terían habitado estes castros de interior protagonistas do Curso.

Por suposto, empezando con Alfredo un curso é difícil manter o listón. Achegouse á palestra despois Ángel Villa Valdés, quen sintetizou os progresos da arqueoloxía asturiana nos últimos tempos a través de escavacións coma as de Chao Sanmartín ou Pelón, centrándose en elementos como a evolución das interpretacións das murallas modulares nos castros astures ou das saunas castrexas.

Este último trazo, o das saunas castrexas, foi o máis interesante da súa intervención establecendo unha interesante comparanza entre a angostura dos pasos das pedras formosas, coa dunha vulva parturienta e polo tanto, os posíbeis ritos celebrados nestes espazos con ritos de re-nacemento, ligados á auga e o lume.

Pola tarde, cambio de territorio e ángel Esparza Arroyo explicou os castros do NW zamorano, para deixar paso a Sande Lemos quen se centrou nos de Tras-os-Montes, apuntando interesantes posibilidades da non oppidización  da parte oriental desta rexión, fronte ao seu oppidizado occidente, recurrindo acriterios xeográficos.

As sempre un tanto soporíferas tardes de congreso por mor das opulentas comidas de grupo, tiveron neste caso na seguinte ponente, Bea Comendador o mellor revulsivo posíbel.

Ponencia maxistral, acompañada por Alberto Pungín e Cristina Fernández cunha visión integral sobre o territorio de estudo, a terra das Frieiras.

Sobre os contidos da ponencia xa falaremos máis por extenso, porque non merece unha reseña nun post senón un post enteiro, pero si queriamos apuntar algo a nivel conceptual desta charla, porque hai, cando menos, tres feitos dignos de mención

Dun  congreso de catro días foi a única charla-ou iso semella- na que se lle dá a “oportunidade” de subir á palestra a xente nova, con ganas de facer cousas diferentes, de xente “non consagrada” na linguaxe academicista mais que vén de dar unha lección de conceptos aos popes.

Dun congreso de catro días, só hai tres mulleres invitadas ás palestras, e dúas estaban nesta charla.

Por último, polo espectacular final da ponencia, cun audiovisual de dous minutos, maxistralmente elaborado por Abraham, no que se narra e ilustra un texto en galego do Século XV de toma de posesión do territorio por un señor feudal. Simplemente marabilloso. Agradamos poder enganchalo nun link, cando o suban á Rede para que lle botedes un ollo.

Como podiades supoñer os que nos ledes habitualmente, tanto academicismo, tanto ambiente investigador coas súas leas, xerarquías e historias ás que somos alleos acaban por asoballarnos, polo que hoxe á mañán tivemos que tomar un descanso e non asisitimos ás charlas.

Xinzo en feira, paseo, música de acordeón rumano e interesantes conversas compartindo pulpo e viño. Integración. Supónse que para coñecer o pasado dun territorio deberiamos tratar de integrarnos no seu presente.

Mentres escoitamos conversas de fondo sobre os efectos perniciosos dos sulfatos:

-Xa case non se ven paxaros- dicía un home cun anaco de polbo na boca na mesa do lado.

-Recordas a última vez que viches unha bubela?- contestáballe o outro.

Mentres a realidade da feira de Xinzo sigue, a organización pon autobuses para que os estudantes veñan e vaian a Ourense, non vaia ser que escapen do clima académico